Halka Arz ve Seferberliği

Halka arz, hisse senetlerinin çok sayıda ve önceden bilinmeyen yatırımcılara çağrı ve ilan yoluyla satışı olarak tanımlanmaktadır. Halka arzın, ekonominin tümüne, yatırımcılara ve şirketlere orta ve uzun vadede önemli katkıları mevcut. Halka arzın şirketlere en önemli faydası, kurumsallaşma ve bunun getirdiği şirket ömrünün uzamasıdır. Gelişmekte olan ülkelerde sıkça görülen aile şirketlerinin kurumsallaşamaması, halka arz ile çözülebilecek bir sorun. Bir şirket halka arz olduğunda attığı her adımda ve aldığı her kararda yatırımcısını bilgilendirmek durumunda. Bu süreci, borsanın ara dönemlerde ve yıllık sonlarında şirketleri faaliyet raporu düzenlemek durumunda bırakması ile açıklayabiliriz. Tabi, burada önemli olan raporun bağımsız denetimden geçmiş olmasıdır ki bu özellik zaten sermaye piyasaları yatırımcısının istediği “güven”i verebilecek en önemli faktör. Diğer yandan, halka arz ile şirketin tanınırlığının artması da sağlanabilecek bir faydadır.

Halka arz denildiğinde şirketleri bu süreçten soğutan zorluklar da mevcuttur. Bunların başında halka arz ile şirketin katlanacağı maliyetler geliyor. Ancak, şirketler için halka arzın uzun vadeli bir yatırım modeli olduğunu kabul edersek diğer kaynak yaratabilecek durumlara göre daha avantajlı olduğu açıktır. Şirketin ihtiyacı olan kaynak, halka arz yerine borçlanma ile de sağlanabilir. Ancak borç ödeyip bitirildiğinde elde hiçbir şey kalmadığı gibi ödenen faizler şirkete fazladan maliyet olarak yansımaktadır. Oysa halka arz ile şirkete ortak arayarak hem kaynak yaratılabilir hem kurumsallık artar hem de şirketin itibari yükselir. Halka arzın diğer zorluklarından biri de halka arz öncesi ve sonrası bürokratik işlemler. Halka arz seferberliği kapsamında mevzuatta yapılan değişiklikler ile söz konusu işlemler kolaylaştırılmıştır. Bu kolaylığın olumlu etkisi halka arz olan şirket sayısına yansımıştır. 2009 yılında yalnızca 1 şirket halka arz olmuş iken mevzuat düzenlemeleri ile 2010’da 22 şirket, 2011’da 25 şirket ve Ekim 2012 verilerine göre de 15 şirket halka arz olmuştur.  (İlk halka arz ve sermaye artırımı toplam rakamlardır.)

Şirketlerin halka arza uzak durmalarının yeterince bilgilendirilmemelerinden ileri geldiği açıktır. Şirketlerin yanlış bildiği ve/ veya bilmediği unsurlar halka arza bakışı daraltmaktadır. Örneğin, şirketler karlarını ortakları ile paylaşmak durumda değiller. Ayrıca, şirket istediği zaman borsa yönetim kurulu olumlu görüşü ile borsa kotundan çıkabilir. Diğer yandan şirketin tümünü halka arz etme zorunluluğu yoktur, şirket istenilen oranda halka arz edilebilir. Böylelikle şirket ortaklığının ciddi farklılık sağlayacak kadar değişmemesi sağlanabilir. Bunun gibi şirketler tarafından bilinmeyen durumlar mevcuttur.

Halka arz seferberliği,  07.08.2008 tarihinde imzalanan protokol ile borsada işlem gören Türk şirket sayısını arttırmayı amaçlayan organizasyondur. Protokolü imzalayan taraflar, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, Sermaye Piyasası Kurulu, İstanbul Sanayi Odası, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’dir. Halka arz seferberliğinin başladığı dönemde İMKB’deki halka açık şirket sayısı 317 iken Ekim 2012 verilerine göre 383 pay piyasasında, 11 şirket ise Gelişen İşletmeler Piyasası’nda olmak üzere toplam 394 şirket halka açık durumdadır. 4 yılı aşkın bir sürede halka arz olmuş şirket sayısı %24,2 oranında artmıştır.

2012 verilerine göre Amerika’da 4800, Hindistan’da 5085, İngiltere’de 2914, İspanya’da 3288, Almanya’da 758 şirket halka açıktır. İstanbul Finans Merkezi projesi kapsamında düzenlenen halka arz seferberliğinin hedefleri arasında 2023 yılında halka açılmış şirket sayısını 1000’e çıkarmak ve yatırımcı sayısını 8 milyon kişiye çıkarmak yer almaktadır. Söz konusu hedeflere ulaşmak için özellikle büyükşehirlerde halka arzın sürecinin anlatıldığı bilgilendirme toplantıları yapılmaktadır. Dünya ile kıyasladığımızda halka açık şirket sayımız artmalıdır. Özellikle İSO 500 kapsamındaki şirketlerin borsada işlem görmesi sermaye piyasamıza ve dolayısı ile ekonomimize güç katacaktır.