Finansal Tahmin ve Tavsiye Üzerine…

Finansal piyasalarda gelecek olayların tahmin edilmesi ve bu doğrultuda bireysel ve kurumsal yatırımcılara tavsiyelerde bulunulması davranışsal finansın en gizemli konularından biri. Özellikle sermaye piyasalarında görülen şu ki, herhangi bir finansal konuda her yatırım uzmanı, bir yatırım tavsiyesi demektir. Diğer bir ifade ile hiçbir yatırım uzmanının görüşü tamamı ile diğer bir yatırım uzmanının görüşü ile örtüşmemektedir. Bu da, piyasada ne kadar uzman var ise o kadar değişik tavsiye anlamına geliyor. Elbette buna neden olan faktörler psikolojik olabilir, beklenti kaynaklı ya da deneyimsel olabilir. Mesela daha önce kriz görmüş bir uzman ile tecrübesiz bir uzmanın olaya bakışı farklıdır. Çünkü finansal kriz süreçleri her ne kadar kitaplardan okuyarak öğrenilse de süreci birebir yaşamak ayrı bir deneyim şüphesiz. Konuyu farklı bir açıdan ele alırsak, aslında burada ilginç olan yatırım uzmanının tavsiye verirken ya da tahminde bulunurken psikolojik etkileri sürece bilerek ya da bilmeyerek dahil etmesidir. Yatırım uzmanı kendi karakteri, psikolojisi nedeni ile tahmin ve tavsiyelerine istemeden de olsa farkına varmadan sübjektif yaklaşabilir. Bu konuda yapılmış akademik çalışmalar mevcut. Farklı ülkelerdeki yatırım uzmanlarının finansal olaylara bakış açısının farklılık gösterdiği, kültürel farklılık nedeni ile tahminlerinin iyimser ya da kötümser yaklaşımlı olduğu bu çalışmalar sonucunda elde edilmiş.

Tahmin üzerine yaklaşımlara baktığımızda çok farklı görüşler ortaya çıkmaktadır. “Tarih tekerrürden ibarettir” yaklaşımını benimseyenden tutun da “Aynı nehirde iki kez yıkanılmaz” yaklaşımına kadar uç görüşler mevcut. Son dönemde gözlemlerim ve okumalarım doğrultusunda bu konuda farklı bir görüş de şu: “Gelecek hakkında tahmin yapılamaz” Nassim Nicholas Taleb’in kaleme aldığı “Kara Kuğu: Olasılıksız Görünenin Etkisi” kitabında yer alan bu yaklaşıma göre tahmin diye bir şey yoktur, gelecek hakkında yapılan her tahmin, saçmalamaktan başka bir şey değildir. Kitapta durumu özetleyen ve belki de olayı daha da karmaşıklaştıran bir ifadeye dikkat çekmek istiyorum: “ Sistematik olarak, olasılıksız görünen bir olayın gerçekleşmesi, olasılıklı görünen bir olayın gerçekleşmemesine denktir.” Açıkçası Taleb’in görüşünün finansal piyasalarda tamamı ile doğruluğunun kanıtlanması oldukça zor. Çünkü finans piyasasında her olayın etkisi farklı boyutlarda. Bu noktada kafa karıştıran asıl konunun rassal bekleyişler teorisinin finansal piyasalarda ne kadar etkin olduğudur.